Als het sluitingstijd is, wanneer de lichten van de stad flikkeren en zich nestelen in hun lange, natriummist, sluip ik de bibliotheek binnen die een beetje van elke tijd vasthoudt. Het is geen grandioze kathedraal van kennis, maar een smalle ruimte met oneffen vloerdelen en planken die luisteren. Ik kom hier omdat ik dorst heb, al weet ik niet waarvoor. In het zachte licht leunen tabletten en perkamentrollen, soetra’s en handschriften naar elkaar toe als vermoeide reizigers die verhalen vertellen die ze niet kunnen afmaken. Ik leg mijn hand op een gebroken kleischervel en voel warmte, niet van de lamp boven me, maar van een haard die te oud is om te herinneren. De kamer ademt, en de afstand tussen toen en nu stort in elkaar als een tent die bij dageraad wordt afgebroken.
Rook stijgt op in de eerste kamer waar ik binnenstap, een huis zonder muren, windgebogen riet rondom een vu circle. Een vrouw maalt gerst met beide handen, de puls van de steen als een gemeten hartslag. Ze humt, niet naar een god met een naam, maar naar de lucht die geen beloften maakt. Wanneer de donder over de vlakte rolt, drukt haar jongste zijn gezicht in de plooi van haar knie.
Ze houdt as en olie in haar hand, smeert een simpel teken op de deurpost. Later bevalt de koe van haar buurman van een kalf en verliest te veel bloed. Ze dragen water, persen doek, ze proberen en falen, en 's nachts heffen ze hun handen en zeggen hetzelfde woord voor dankbaarheid en angst. Iets verschuift: de gebaar vertelt een verhaal dat langer is dan de dag.
Een rivierdageraad volgt, helder en goud. Langs de oever roert een jonge man met rook in zijn haar kolen tot ze gaan bloeien. Hij zingt voor het vuur, niet omdat het vuur lof nodig heeft, maar omdat zijn eigen adem dat doet. Hij noemt het vriend en boodschapper en begint te vermoeden dat de boodschapper binnenin hem zit.
Hij heeft het paard zien schuimen, de zaden zien branden voor genade, de deals zien sluiten met wat niet te onderhandelen is. Nu verzacht zijn stem: de juistheid die hij zoekt is als de loop van de rivier, een structuur die vasthoudt zonder te grijpen. Het woord dat hij gebruikt voor orde smaakt naar zowel regel als ritme. Hij voert ghee aan de vlam en zit dan, onverwacht, zonder iets te voeden.
Het eerste altaar trekt zich terug; de wervelkolom wordt een altaar dat niemand anders kan aanraken. Zijn leraar, tevreden en voorzichtig, fluistert dat de manier waarop je je aandacht onderhoudt de wereld wordt waarin je leeft. Ver weg in het westen kraakt een poort open op een winderige heuvel. Twee herders discussiëren over een lam, en de oudere bij de poort, die verdriet onder zijn gewaad als een gekozen last draagt, zegt dat het land van niemand is.
Hij wijst naar de randen waar vrouwen de hoeken van een veld aan het oprapen zijn en zegt: laat het, laat dat voor degenen zonder erfenis. In de markt weigert hij te knielen voor het bewerkte hout, niet omdat het hout aanstootgevend is, maar omdat het niet kan zijn wat hem aan een belofte bond. Hij vertelt het kind op zijn knie een verhaal over het verlaten van een huis met muren die als godenkoningen oprijzen en naar buiten wandelen zonder een kaart. Hij insisteert dat geheugen dik genoeg moet zijn om de vreemdeling te beschermen, dat gerechtigheid geen idee is maar brood dat naar een deurmat wordt gebracht.
Hij noemt degene achter de vele winden en bindt zijn mensen niet met ijzer maar met een zeven-daagse ritme, een rust die de economie van het rijk weigert. Ik draai me om en de grond koelt af in de schaduw onder een brede vijgenboom. Een man zit in kleermakerszit, botten als riet achtergelaten door een overstroming, en zijn ogen fixeren zich niet op de uitsteek van een paleis of op een altaar. Een moeder knielt voor hem met een klein schoentje waar niet langer een voet in zit.
Hij belooft haar niet dat het kind terugkomt; hij biedt geen naam aan om van de hemel te eisen. Hij vraagt haar om met hem mee te ademen. De adem onthult wat het altijd doet: de geest springt, grijpt, brandt, keer op keer. Hij leert de manier om de sprongetjes op te merken en de greep te verzachten.
Hij raakt de aarde aan, niet om deze op te eisen, maar om het te laten getuigen dat hij niet is weggerend voor zijn eigen pijn. Wanneer hij dagen later opstaat, laat hij geen geloofsbelijdenis in steen geschreven achter, alleen een patroon van praktijk en een wiel dat over bergen zal rollen op de ruggen van degenen die kiezen om te zitten en dan met een stillere hand te staan. Aan de voet van een versleten stadsmuur discussiëren twee oude mannen of verdriet drie jaar zou moeten duren of gemeten moet worden aan de hand van de oogst. De jongere, die eigenlijk ouder is, blijft terugkomen op de manier waarop een zoon zou moeten buigen, niet omwille van de buiging, maar voor de vorming die het teweegbrengt.
Hij beweert dat het doen van de vormen zonder het hart een rieten fluit is zonder wind. Dichtbij, langs een zandpad, lacht een visser in zijn eentje terwijl het water om zijn enkels kronkelt. Hij houdt een krom stuk hout vast en zegt dat de kromme de storm overleeft. Hij weigert de namen die aan dingen kleven en noemt wat hij volgt de geduld van het water.
De ene met de rituelen en de andere met de naamloze weg lopen dezelfde straat op verschillende tijden. Tussen hen legt een vrouw kommen neer voor voorouders en leert ze haar dochter ze vast te houden alsof ze een slapende vogel draagt. Orde en gemak, correctie van namen en weigering om ze te vangen — twee antwoorden op dezelfde pijn om in lijn te zijn met de werkelijkheid zonder erdoor verpletterd te worden. Nu gloeit een binnenplaats met het licht van olie-lampen, en de geur van kruiden sluipt de deur uit naar de steeg.
Een vrouw breekt een kruik over de voeten van een leraar; de geur filigreet de kamer totdat elke oogwaterig is. De mannen aan de tafel protesteren, tellen de kosten, tellen de armen, tellen in het algemeen, terwijl de leraar niets zegt en naar de vrouw kijkt alsof hij de draad heeft gevonden waar hij al jaren aan trekt. Hij zal sterven op een heuvel die doet alsof het een waarschuwing is en zal een scharnier worden. In de nachten die volgen, dringen lichamen huizen binnen en voeren een maaltijd uit waar brood breekt en meer betekent dan brood.
Ze dragen zieke buren, en niet iedereen wordt genezen, en ze blijven toch dragen. Ze zeggen dat de macht nu naar beneden helt, dat de as van de wereld opnieuw is getekend om door de lage en de uitgeslotenen te gaan. Ze verzamelen zich in het geheim en zingen als mensen die omgekeerd zijn. De wind beweegt als een inktstreek over een rotsachtige kloof.
Een handelaar, gewend aan cijfers en routes en de textuur van stof tussen zijn vingers, wordt door woorden die niet als de zijne aanvoelen op de grond gedrukt. Hij wil ze niet dragen; hij kan ze niet vasthouden. Hij reciteert wat hem reciteert. De lettergrepen branden en koelen, instrueren en troosten, waarschuwen tegen het hamsteren en tegen vergeetachtigheid.
Later, op de markt, legt hij zijn duim op de weegschaal en haalt hem dan weg. Hij staat schouder aan schouder met een vrijgelaten man en een hoofdman en een wees in dunne sandalen, allemaal gericht op een richting die half kompas en half verlangen is. Het boek dat zal komen is eerst een stem, dan een binding, dan een gesprek zo wijd als een karavaanroute. Wet groeit uit genade en geheugen, niet als een keten maar als een hek dat de zwakken beschermt tegen de kiezen van de sterken.
Eeuwen beginnen zich te gedragen als dagen. In een beschilderde cel plaatst een monnik goudblad op de wang van een heilige en knippert naar het licht. In een madrasa meet een jurist de eerlijkheid van een contract en loopt dan naar de markt om te kijken of zijn metingen standhouden tegen het lawaai van de ruil. Onder een boom zingt een dichter voor een donker-fluitende vriend en berispt hem met de brutaliteit van de liefde.
In een koud klooster krabbelt een geleerde notities in de marges, terwijl hij discussieert met een bisschop die hij nooit zal ontmoeten. In een bergzaal slaat een leraar met een stok op een tafel en lacht totdat zijn studenten niet meer weten of het geluid zelf het onderwijs is. In een binnenplaats draait een derwisj, en het stof stijgt op in spiralen. Rijken lenen de taal van devotie voor hun banieren en vragen zwaarden om te doen wat gebeden niet kunnen.
Een pers hamert letters in papier, en de kamer vult zich met inkt en onenigheid. In een havenstad delen handelaren in doctrines en amandelen een kruik en discussiëren totdat de lampen laag branden, en schenken dan de laatste kop gelijkmatig in. Ik stap achteruit en de deur werpt me in een ziekenhuisgang waar piepjes een leven nauwkeuriger meten dan welke kaars dan ook. Een verpleegster humt een psalm terwijl ze een lijn op een trillende arm plakt.
In een andere afdeling telt een vrouw ademhalingen met een touw van knopen terwijl een man in een zwarte hoodie een gebed mompelt dat hij van zijn grootmoeder heeft geleerd in het schijnsel van een telefoon. Buiten zingt een processie de namen van de doden en eist dat de wetten zich naar de levenden buigen. Elders leest een geleerde de Schrift tegen een scherm van data, niet om het te vereenvoudigen, maar om te zien of genade een methode heeft. Op een andere plek knielt een jongen op een tapijt gericht naar een stad waar hij niet meer naartoe kan en vraagt dat de muren in zijn borst verzacht worden.
Een meisje laat fruit achter bij een weg-kapel en maakt geen foto. Alle paden blijven doorgaan, kronkelend, gevlochten, versleten. Hun argumenten scherpen en brengen zowel vriendelijkheid als schade voort. Hun vragen verdiepen: niet hoe te winnen, maar hoe goed te zijn tussen vreemden.
Terug in de bibliotheek is het stof neergedaald over open pagina's als een fijne, democratische nevel. Het klei-scherven verwarmt mijn handpalm alsof iemand er net op heeft geblazen. Ik kan geen schoon begin markeren; er is geen punt waar stilte eindigt en gebed begint, alleen gebaren die hebben geleerd zichzelf voort te zetten. Een teken op een deurpost wordt een wet, wordt een lied, wordt een belofte die markten eerlijker maakt en tafels opener.
Een protest tegen afgoden wordt een verbond dat zorg voor de naamloze in het boek eist. Een stille zitting wordt een manier om pijn te ontmoeten zonder vijanden uit te vinden. Een maaltijd die wordt nagespeeld wordt een langzame revolutie in macht. Een gereciteerde nacht wordt een dag die door velen wordt gedeeld die elkaar gisteren zouden hebben gedood en soms nog steeds proberen.
De draad is geen doctrine maar dorst: naar betekenis, naar gerechtigheid, naar gezelschap in het aangezicht van een sterfelijkheid die nooit stopt met de waarheid te vertellen. Wanneer ik vertrek, is de straat nat en leeg, en de glans ervan houdt de stad ondersteboven. Het argument tussen mijn eenzaamheid en de liederen van anderen verzacht in iets dat ik minder snel wil oplossen. Oorsprongen, zo blijkt, zijn gewoonten die we blijven herhalen totdat ze ons worden.
Ontwikkeling is een voortdurende keuze over welke gewoonten we willen erven en welke we willen verbranden voor licht. De eerste filosofen waren mensen die een pan roerden en vroegen of de stoofpot zout of gewoon geduld nodig had. De grote religies, onder hun banieren en gebouwen, zijn scholen voor het leren ontvangen en weigeren. Ik stap de regen in en denk aan de vrouw die as op haar deurpost smeert, de wijze die zijn adem aan een vuur geeft, de herder die ongeoogste hoeken laat liggen, de zwervende die de aarde aanraakt.
Ik denk dat de vraag zelf een gebed is: hoe te leven zodat onze dorst ons niet in dieven verandert.
