From Watergate to White Noise

Elke onthulling is op zichzelf al serieus. Samen genomen zijn ze verbluffend. Wat nog verontrustender is dan de verhalen zelf, is hoe weinig reactie ze oproepen. Ze verschijnen op de voorpagina's van de Financial Times, New York Times, Washington Post of Reuters. Ze veroorzaken een paar uur verontwaardiging op kabelnieuws of sociale media. En dan verdwijnen ze. Geen speciale aanklagers, geen bipartijdige onderzoeken, geen aftredens. Het systeem absorbeert ze en gaat verder.

Dit is het diepere schandaal. De beschuldigingen zijn natuurlijk belangrijk, maar het gebrek aan bereidheid om ze te onderzoeken is nog belangrijker. In een functionerende democratie zouden geloofwaardige verhalen over belangenconflicten van miljarden dollars of door beleid gedreven winstbejag automatisch tot hoorzittingen leiden. Regelgevers zouden onder druk staan om te handelen. Rechtbanken zouden hun onafhankelijkheid bevestigen. In het huidige Amerika lijken instellingen die ooit verantwoordelijkheid definieerden echter verlamd.

Het Congres is meer theater dan toezicht geworden. Hoorzittingen worden geregisseerd voor partijdige soundbites in plaats van voor feitenonderzoek. Regelgevers aarzelen of trekken zich terug. Het ministerie van Justitie heeft zijn crypto-handhavingsteam ontbonden [5]. Handhaving van de Foreign Corrupt Practices Act werd gepauzeerd [6]. Waakhonden die ooit Amerika's wereldwijde leiderschap in anti-corruptie belichaamden, lijken nu tandeloos. De pers doet nog steeds zijn werk, publiceert verhaal na verhaal, maar zelfs de perskamer van het Witte Huis voelt stiller aan, met minder mogelijkheden voor journalisten om antwoorden te eisen. En de rechterlijke macht, hervormd door politieke benoemingen, wordt als partijdig gezien, wat de geloofwaardigheid van haar uitspraken ondermijnt, ongeacht of ze eerlijk zijn of niet.

Het gevaar is normalisatie. Een schandaal dat wordt bestraft, bevestigt democratische waarden. Een schandaal dat wordt getolereerd, wegverklaard of simpelweg genegeerd, houdt op een schandaal te zijn. Het wordt onderdeel van de achtergrondruis. En wanneer dat herhaaldelijk gebeurt, zoals in de afgelopen jaren, houdt corruptie op een afwijking te zijn. Het wordt verwacht.

De gevolgen reiken veel verder dan Washington. De wereld kijkt nauwlettend toe. Bondgenoten die de Verenigde Staten ooit als een model van transparantie beschouwden, zien nu tarieven en sancties als onderhandelingschips. Ze zien Amerikaanse presidenten opmerkingen plaatsen die aandelenkoersen doen schommelen en vragen zich af of de markten nog steeds eerlijk zijn. Ze lezen over familieleden die diplomatieke connecties omzetten in fondsen van miljarden dollars en concluderen dat toegang, niet regels, van belang is. Tegenstanders verkneukelen zich dat de VS het morele gezag heeft verloren om anderen de les te lezen over corruptie of de rechtsstaat. En ze hebben een punt.

Dit is niet zonder precedent. De geschiedenis laat zien dat corruptieschandalen democratieën tot in hun kern kunnen schudden. Watergate onthulde hoe ver een president bereid was te gaan om zijn macht te beschermen, en het bewees ook dat instellingen konden opstaan voor de gelegenheid. Het systeem stortte niet in. Het Congres onderzocht. Rechtbanken handhaafden dagvaardingen. Een president trad af. De les van Watergate was niet alleen dat corruptie bestond, maar dat de Verenigde Staten nog steeds de capaciteit hadden om zichzelf te controleren. Die capaciteit was wat het onderscheidde van veel andere landen.

Het huidige patroon vertelt een ander verhaal. De schandalen zijn groter in schaal—miljarden in plaats van miljoenen, wereldwijd beleid in plaats van afluisterpraktijken—maar de reflex van het systeem om te reageren is zwakker. In plaats van onderzoeken zijn er tegenkreten. In plaats van bipartijdige verontwaardiging is er partijdige verlamming. In plaats van verantwoordelijkheid is er stilte.

Deze stilte heeft kosten. Het ondermijnt het vertrouwen binnen de Verenigde Staten, waar burgers concluderen dat de regels anders zijn voor de machtigen. Het ondermijnt de geloofwaardigheid in het buitenland, waar bondgenoten en investeerders Amerika beginnen te zien als gewoon een andere transactionele macht. En het ondermijnt de fundamenten van de democratie zelf, die niet afhankelijk is van perfecte leiders, maar van instellingen die reageren wanneer leiders hun ambt misbruiken.

Het is verleidelijk om elke onthulling af te doen als slechts een andere kop in een lawaaierige mediaomgeving. Maar dat is precies hoe normalisatie werkt. Eén schandaal is schokkend. Tien schandalen creëren vermoeidheid. Honderd schandalen worden het behang van het politieke leven. Burgers slaan de pagina om, niet omdat ze niet meer om corruptie geven, maar omdat ze niet meer geloven dat er iets aan gedaan zal worden.

De vraag is nu niet of elk verhaal in elk detail waar is. Sommige kunnen overdreven zijn. Andere kunnen onder nauwkeurig onderzoek uit elkaar vallen. Maar veel zijn geloofwaardig, gedocumenteerd door de meest voorzichtige en gerespecteerde media ter wereld. De diepere vraag is waarom zulke verhalen, wanneer ze zich in zulke hoeveelheden opstapelen, niet langer automatisch de verantwoordingsmechanismen in werking stellen. Waarom het Congres niet aandringt op hoorzittingen. Waarom regelgevers niet handhaven. Waarom rechtbanken hun onafhankelijkheid niet herbevestigen. Waarom de instinct om te onderzoeken verdwenen is.

Een democratie kan niet overleven op verkiezingen alleen. Het heeft het immuunsysteem van checks and balances nodig, de reflex om zijn eigen integriteit te verdedigen. Als die reflex verdwenen is, loopt de Verenigde Staten niet alleen het risico van corruptie. Het loopt het risico van iets ergers: de normalisatie van straffeloosheid. Zodra straffeloosheid normaal is, is het verschil tussen een democratie en een kleptocratie niet zo groot als Amerikanen zouden willen geloven.

De wereldwijde perceptie van Amerika verandert snel. De corruptie-index zal uiteindelijk de glijvlucht vastleggen, maar de index is slechts een symptoom. Het echte verhaal ontvouwt zich in het volle zicht: een land waar de pers blijft schandalen onthullen, maar waar instellingen niet langer op reageren. Een land dat ooit de norm stelde voor verantwoordelijkheid, maar nu niet in staat of onwillig lijkt om de macht ter verantwoording te roepen. De les van dit moment is duidelijk. Het probleem is niet alleen wat er gebeurt. Het probleem is dat er daarna niets gebeurt.